سؤال: نحوه تملک و پرداخت بهای اراضی و املاک اشخاص که به علت قرار داشتن در مسیر راهها و راهآهن تملک میشود، یا در حریم راهها و راهآهن قرار میگیرد، چگونه است؟
نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه
در قانون ایمنی راهها و راهآهن مصوب سال 1349 و قانون اصلاح قانون ایمنی راهها و راهآهن مصوب سال 1379، اشارهای به نحوه تملک و خرید اراضی واقع در مسیرها و حریم آنها نشده است. قانون برنامه و بودجه سال 1351 که به موجب مقررات ماده 50 و بندهای 1 تا 11 آن به نحوه خرید اراضی دائر و بایر و اعیانی و تأسیسات متعلق به افراد یا مؤسسات خصوصی اشاره نموده، با تصویب لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجرای برنامههای عمومی وی عمرانی و نظامی دولت مصوب 27/11/1358 شورای انقلاب در آن قسمت که با این لایحه قانونی در تعارض است، نسخ شده و در حال حاضر قانون مورد اشاره و قانون تعیین تکلیف اراضی واقع در طرحهای دولتی و شهرداریها مصوب سال 1367 درخصوص مورد لازمالاجراء است آنچه که از مجموعه این قوانین لازمالاجراء برمیآید این است که اراضی واقع در مسیر راهها و راهآهن که جزء اراضی موات و جنگل نبوده و در تملک افراد قرار دارد به لحاظ اینکه با کشیدن راههای مذکور در حقیقت از مالک سلب استفاده میشود، بهای آن طبق لایحه قانونی سال 1358 قابل پرداخت است، ولی اراضی و اعیان و تأسیسات واقع در حریم راههای مذکور که سلب مالکیت از مالک نشده و تنها نوعی حق ارتفاق برای وزارت راه و ترابری ایجاد میشود مالک به هر حال امکان استفاده از آن را به شرط آنکه معارض با استفاده وزارت مذکور نباشد، کماکان خواهد داشت لذا برای زمینها و اعیانیها و تأسیساتی که در حریم راهها و راهآهن قرار میگیرد مادامی که دولت آنها را تملک نکرده بهایی پرداخت نخواهد شد.